Medycyna zabrała się także za ciążę. Lekarze zaczęli publikować „rady dla mężatek”, sprowadzające się w znacznej mierze do instrukcji, jak postępować podczas ciąży i jak się zajmować niemowlętami. Lekarze energicznie zabrali się za walkę z przesądami, których wokół tych spraw narosło bardzo wiele. Zamiast tego starali się skłonić przyszłe matki do trzymania się zaleceń nowoczesnej medycyny, w czym ich wspierali czasem publicyści (dyskretnie, bowiem ciąża należała do tematów nie poruszanych na forum publicznym – Zofia Kowerska np. może sobie na to pozwolić, gdyż jej książka przeznaczona jest dla matek).

Doktorzy apelowali również o modyfikację stroju przez kobiety ciężarne. Jednak z punktu widzenia dzisiejszej medycyny część ówczesnych naukowych zaleceń – zwłaszcza dotycząca stosownych lektur i rozrywek, czy też konieczności zachowania "czystych" myśli – też jest wyrazem przesądów bardziej niż nauki.

 

Do utrzymania dobrego humoru przyczynia się czytanie dzieł treści wesołej, lub też studya językowe, byleby tylko w nich przesady nie było – unikać trzeba dramatów, opisów scen przerażających i t. d. Gra na fortepianie jest doskonałą rozgrywką, byleby jako rozrywka traktowaną była.

Leopold Weitzenblut, Mężatka i matka, czyli przepisy zachowania się dla kobiet w stanie brzemiennym, oraz pielęgnowanie dzieci nienarodzonych, Warszawa 1871

 

Często długie lata cierpienia są następstwem błędów, jakich ciężarna matka dopuściła się względem dziecięcia. Ach – ileż błędów takich codziennie się popełnia! Młoda kobieta, biedna salonowa lalka, nie jest w stanie odczuć powagi i świętości stanu macierzyństwa. Ona przez cud niezbadany nosi drugie życie w sobie, w niej siła Boża tworzy dziecię, czyni ją matką, a ona swego położenia się wstydzi, nie zrzuca gorsetu podkopującego jej zdrowie, utrudniającego rozwój naturalny dziecięcia. Dla czczej zabawy pozbawia się snu potrzebnego dwóm istotom, naraża się a upadek w tańcu, nie czuwa nad swoim skarbem i tylko utyskuje nad przykrościami, jakie stan wyjątkowy jej sprowadza.

Zofia Kowerska, O wychowaniu macierzyńskiem, Warszawa 1881

 

Zostawmy to pytanie bez odpowiedzi, ale nie możemy zamilczeć, że nie tylko usposobienie ciężarnej kobiety, ale jej, zatrudnienie, przedmioty, które jej umysł zajmują mają wpływ na moralną stronę dziecięcia, któremu ma dać życie. Doktór Moszyński w swoich „Radach dla matek” zaleca kobietom ciężarnym czytanie książek poważnych, moralnych i pożytecznych, lecz nie powieści, wyobraźnią podniecających.
Jeżeli są dane, pozwalające przypuszczać, że zachowanie się matki przed urodzeniem dziecięcia, może wpłynąć nawet na jego usposobienie moralne; to jakże kobieta, znajdująca się w stanie błogosławionym powinna być oględną, jak swoje serce powinna zamknąć przed każdą myślą i uczuciem mniej podniosłem!

Zofia Kowerska, O wychowaniu macierzyńskiem, Warszawa 1881

 

Świętym obowiązkiem każdej ciężarnej kobiety jest takie urządzenie całego sposobu życia, któryby w żadnym razie nie mogło być ani dla niej, ani dla przyszłego dziecięcia szkodliwem. Tymczasem istnieje na nieszczęście z jednej strony wiele kobiet do zbytku swym stanem zatrwożonych, z drugiej zaś dość liczna liczba i takich, które zbyt mało doń przywiązują uwagi.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Mało podległe wahaniom mody, ale na nieszczęście w ogólnem prawie będące użyciu gorsety, zasługują przedewszystkiem na potępienie, lubo bez tej części ubrania niektórym paniom zdawałoby się, że nie będą w stanie utrzymać równowagi. Gorset uciska dolne żebra i górną część brzucha, wątrobę, utrudnia oddech, a na niektóre trzewia – w tej liczbie macicę – naciska w kierunku ku przodowi. W ciąży, przy której macica coraz bardziej wznosi się ku górze i utrudnienie oddechu samo przez się miewa miejsce, przykre skutki użycia gorsetu występują w najwybitniejszej postaci. Najlepiej więc byłoby zupełnie zarzucić tę część odzieży, albo jeżeli już istnienie bez niej wydaje się niemożliwością, zmodyfikować gorset w ten sposób, iżby w żadnym kierunku nie uciskał.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Jeżeli jednak świeże powietrze niezbędnem jest dla każdego w ogólności, to tem bardziej dla kobiet ciężarnych. Powinny więc one codziennie, o ile pogoda pozwoli, używać przechadzki. Najlepiej jest przytem posługiwać się własnemi nogami, albowiem w takim razie ciało się rozgrzewa, a krążenie krwi staje się żywszem.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Są kobiety, które chętniej jeżdżą, niż chodzą. Zauważyć jednak musimy, że przejażdżki tego rodzaju mogą być dozwolone tylko na dobrych, zupełne gładkich drogach tak, iżby nie było niebezpieczeństwa znacznego wstrząśnienia ciała.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Błędne przekonanie wielu ciężarnych, że stan ich wymaga długiego leżenia w łóżku, zamknięcia w pokoju i przesiadywania całemi godzinami w wygodnych fotelach, jest szkodliwe, albowiem tego rodzaju przepędzenie czasu powoduje rozmaite dolegliwości w organach trawienia, hemoroidy, brak apetytu, bezsenność, smutne, melancholiczne usposobienie.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Nader oględną powinna być kobieta ciężarna w wyborze miejsc publicznych, a osobliwie unikać lokali, których powietrze zanieczyszczone jest licznem zgromadzeniem ludzi i sztucznem oświetleniem. Nudności i omdlenia występują nader często w kościołach równie, jak i w salach koncertowych, przepełnionych publicznością. Teatr zaś ze wszystkich pomienionych miejsc najgorsze przedstawia warunki, albowiem oprócz wspomnianych własności tę jeszcze przedstawia, iż wywołuje pobudzenie psychiczne, a w niektórych scenach i mocny przestrach, a mianowicie, jeżeli następuje wystrzał.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Wieprzowiny wyjątkowo tylko można sobie pozwolić, albowiem jest ona zbyt tłustą, a przytem, jak się zdaje, wywiera niekorzystny wpływ na płód, a mianowicie dzieci, których matki wiele mięsa wieprzowego podczas ciąży jadały, cierpią częstokroć na ogniopiór.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Łatwo pojąć, że odzież powinna być wygodną i w każdym razie nie może być ciasną, albo słabo zabezpieczającą od przeziębienia; trudniej daleko ocenić pojedyncze części odzienia. Do liczby najgorszych z tych wypada przedewszystkiem zaliczyć, na szczęście już zarzucone, krynoliny, prowadzące do zaziębienia dolnych części ciała i do chorobliwych zboczeń porodu, a mianowicie Bulów kurczowych.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Przedewszystkiem nie należy czytać romansów, działających nader szkodliwie na stronę psychiczną kobiety; nie należy uczęszczać na przedstawienia teatralne a mianowicie sztuk wzruszających, na szumne koncerta, jednem słowem unikać wszystkiego cokolwiek mocno pobudza wyobraźnię lub wywołuje głębokie wzruszenie. Czynniki nieprzyjemne, gnębiąco działające szkodliwszemi są w ogólności niż pobudzające i wesołe.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Odwiedzanie umarłych, widok trupów, wywiera niekiedy tak mocne wrażenie na kobietach ciężarnych, że wywołuje poronienie.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Nie możemy wreszcie pominąć jednej z głównych przyczyn poronienia, występującej przytem nader często. Są to stosunki małżeńskie, wywierające rozmaity wpływ na przebieg ciąży, zależnie od indywidualności kobiety. U kobiet w wysokim stopniu wrażliwych przyczyny tej kategorii mogą wywołać poronienie lub poród przedwczesny; niektóre kobiety zawdzięczają stosunkom małżeńskim cały szereg poronień i nawet tracą na zawsze zdolności rodzenia donoszonych dzieci.
U kobiet bardzo wrażliwych wszystkie mocne podrażnienia, a zwłaszcza części rodzajnych są szkodliwe, należy więc ich starannie unikać.

Dr J. Polak, Hygiena mężatek i matek. Przekład dzieł: Prof. Dr. Spöndli’ego (Schwagerschaft, Geburt Und Wochenbett) i Prof. Breslau (Anleitung zu einer vernunftgemässen Ernährungund Pflege der neugeborenen und kleinen Kinder), dokonany i uzupełniony podług innych autorów przez, Warszawa 1882

 

Kobieta brzemienna powinna więc od początku ciąży zastosować ubiór do swego stanu, odrzucić sznurówkę, a zastąpić ją miękkim stanikiem, który ogrzewa i podtrzymuje piersi, a nie uciska. Elastyczny dobrze zrobiony gorset również polecić można. Uciskanie piersi ciasnem odzieniem przeszkadza właściwemu ich rozwojowi i robi je niezdolnemi do wytwarzania pokarmu i karmienia. Piersi kobiety pod naciskiem sznurówki tracą przyrodzoną sprężystość i pełność, opadają i obwisają; poczem naturalnie sama próżność sznurówkę nosić nakazuje. Również szkodliwem jest obnażanie gorsu i ramion. Kobiety używające podczas ciąży nieodpowiednich sznurówek, podkopują swe zdrowie i utrudniają naturalny rozwój dziecięcia, które noszą w łonie.

Jan Stella-Sawicki, Rady dla młodych mężatek. Napisał Dr Jan Stella-Sawicki, Inspektor szpitalów w Galicyi, wydanie piąte, Warszawa 1899

 

Okryciu głowy i pielęgnowaniu włosów poświęcimy też wzmiankę, gdyż bardzo często najuporczywsze bóle głowy i zębów lub uszu mają źródło w drażniącem nerwy zawijaniu, trefieniu lub splataniu włosów. Skoro więc ta sprawa ważną jest dla kobiet w ogóle, o ileż bardziej zwrócić na nią uwagę powinny osoby ciężarne! Pod koniec ciąży nie należy splatać, lecz wiązać włosy niezbyt mocno, nie karbować, ani zawijać na papiloty; za to od czasu do czasu potrzeba zmyć głowę letnią wodą i mydłem lub żółtkiem jaja, aby w czasie połogu jak najmniej wypadały. Częściej jednak niż raz na miesiąc myć głowy nie należy; po wymyciu potrzeba włosy dobrze wytrzeć i osuszyć głowę, aby się nie oziębiła.

Jan Stella-Sawicki, Rady dla młodych mężatek. Napisał Dr Jan Stella-Sawicki, Inspektor szpitalów w Galicyi, wydanie piąte, Warszawa 1899

 

Tutaj autorowi najprawdopodobniej chodzi nie tyle o wysiłek fizyczny wiążący się z używaniem maszyny do szycia, co o częste dość przekonanie, że jej używanie prowadzi do podrażnienia narządów płciowych o skutkach podobnych do masturbacji (uważanej za niezwykle szkodliwą dla organizmu).

Wszystko to może się stać powodem krwotoków lub przedwczesnego porodu. Nakoniec musimy przestrzedz, że szycie na maszynie nożnej, drażniące ustrój nerwowy, jest bardzo szkodliwe.

Jan Stella-Sawicki, Rady dla młodych mężatek. Napisał Dr Jan Stella-Sawicki, Inspektor szpitalów w Galicyi, wydanie piąte, Warszawa 1899

 

Nie sam widok rzeczy strasznych lub wstrętnych jest szkodliwy, ale przerażenie, mające źródło w wyobraźni, pozostawionej bez steru rozsądku, wywołującej rozdrażnienia i wzruszenia szkodliwe dla dziecięcia i matki; dlatego należy chronić brzemienne kobiety od smutnych i przygnębiających wrażeń, któreby mogły wstrząsnąć ich system nerwowy. Stąd szkodliwe jest dla nich chodzenie na widowiska tragiczne, na przedstawienia sztuk linoskoków w cyrkach i czytanie rozgrzewających wyobraźnię książek. Panowanie nad sobą bardzo wiele tu może.

Jan Stella-Sawicki, Rady dla młodych mężatek. Napisał Dr Jan Stella-Sawicki, Inspektor szpitalów w Galicyi, wydanie piąte, Warszawa 1899

 

Spokój umysłu, wesołość, życie czynne, skromne i usuwanie od siebie wrażeń niemiłych, są warunkami szczęśliwego ukończenia ciąży, gdyż zauważono, że matki z usposobieniem wesołem, jednostajnie spokojnem, dają życie dzieciom silnym i zdolnym, podczas gdy kobiety temperamentu zgryźliwego wydają dzieci niedołężne. Są dane, świadczące, że nietylko zewnętrzne, ale także umysłowe i moralne przymioty matek mają wpływ na moralną stronę dziecięcia, któremu mają dać życie. Kobieta więc w stanie błogosławionym powinna uważać na swoje usposobienie, zatrudnienie i na przedmioty, które jej umysł zajmują, aby go nie zbrukała żadna myśl zdrożna.

Jan Stella-Sawicki, Rady dla młodych mężatek. Napisał Dr Jan Stella-Sawicki, Inspektor szpitalów w Galicyi, wydanie piąte, Warszawa 1899

 

Im bardziej zbliża się czas porodu, tem więcej powinna kobieta wystrzegać się licznych zgromadzeń, gdzie tak łatwo może coś wpłynąć na umysł lub na ciało brzemiennej. W ostatnich trzech miesiącach ciąży należy zupełnie wstrzymać się od czułości małżeńskich, bo to może narazić zdrowie matki i dziecka, wywołując poronienie lub przedwczesny poród.

Jan Stella-Sawicki, Rady dla młodych mężatek. Napisał Dr Jan Stella-Sawicki, Inspektor szpitalów w Galicyi, wydanie piąte, Warszawa 1899

 

Na podobny temat: Co wypadało kobiecie w ciąży